پارکینگ‌های سرپوشیده و زیرزمینی به دلیل ماهیت بسته و محدودیت‌های تهویه طبیعی، در صورت وقوع آتش‌سوزی مستعد تجمع سریع دود و گازهای سمی هستند. این شرایط میتواند به کاهش دید و افزایش خطرات جانی منجر شود. به همین دلیل، مدیریت دود در پارکینگها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله، به بررسی سیستم‌های مدیریت دود در پارکینگها، انواع مختلف این سیستم‌ها و نحوه عملکرد آنها خواهیم پرداخت.
چرا مدیریت دود در پارکینگها ضروری است؟
پارکینگ‌های سرپوشیده و زیرزمینی مکان‌هایی هستند که در آنها تهویه طبیعی محدود است و در صورت آتش‌سوزی، دود و گازهای سمی مانند مونوکسید کربن به سرعت در فضا پخش می‌شوند. این دود میتواند به سرعت دید را کاهش داده و تنفس را دشوار کند، که هم برای افراد و هم برای نیروهای امدادی یک خطر جدی محسوب می‌شود. سیستم‌های مدیریت دود میتوانند این خطرات را با تخلیه سریع و کنترل دود کاهش دهند و مسیرهای خروج را برای افراد باز نگه دارند.
سامانه‌های مدیریت دود در پارکینگها به‌منظور حفظ ایمنی و کاهش خطرات ناشی از آتش‌سوزی و تجمع دود و گازهای سمی در این فضاها طراحی و نصب می‌شوند. پارکینگها به دلیل تجمع خودروها و محدود بودن جریان هوای طبیعی، به سیستم‌هایی نیاز دارند که بتوانند در مواقع اضطراری، دود و آلایندهها را به‌سرعت تخلیه کنند.
انواع سیستم‌های مدیریت دود در پارکینگها
در پارکینگها معمولاً از ترکیبی از فن‌های تخلیه و جت فنها استفاده می‌شود تا دود به صورت موثری از محیط خارج شود. در ادامه، انواع سیستم‌های مدیریت دود در پارکینگها را توضیح می‌دهیم:
سیستم‌های تخلیه مکانیکی دود با استفاده از فن‌های جت (Jet Fans)
- در این سیستم، فن‌های جت با ایجاد جریان هوا، دود را به سمت خروجی‌های اصلی پارکینگ هدایت می‌کنند.
- جت فنها به دلیل سرعت بالا و قابلیت نصب در نقاط مختلف پارکینگ، برای پارکینگ‌های بزرگ و چندطبقه ایده‌آل هستند.
- این فنها باعث می‌شوند دود و هوای آلوده به مسیرهای خروج هدایت شوند و از طریق فن‌های خروجی اصلی به بیرون منتقل شوند.
سیستم‌های تخلیه مکانیکی نقطه‌ای
- در این سیستم‌ها، فن‌های تخلیه در نقاط خاص و استراتژیک پارکینگ نصب می‌شوند تا به صورت مستقیم دود را به خارج از محیط هدایت کنند.
- این نوع سیستم مناسب پارکینگ‌های کوچکتر است که امکان استفاده از سیستم‌های پیچیده‌تر جت فن را ندارند.
سیستم‌های ترکیبی تهویه و فشار مثبت
- برخی از پارکینگها، به ویژه آن‌هایی که در مجتمع‌های مسکونی یا تجاری قرار دارند، از سیستم‌های فشار مثبت در ترکیب با سیستم‌های تخلیه استفاده می‌کنند.
- این سیستم‌ها در صورت آتش‌سوزی، با ایجاد فشار مثبت در راهروها و مسیرهای فرار از ورود دود به این بخش‌ها جلوگیری می‌کنند.
سیستم تهویه کانالی پارکینگ:
یکی از انواع سیستم‌های تهویه است که به منظور تأمین هوای تازه و تخلیه آلایندهها، دود و گازهای سمی از پارکینگ‌های سرپوشیده طراحی شده است. این سیستم، هوای تمیز را از بیرون وارد میکند و هوای آلوده را از طریق شبکه‌ای از کانال‌های تهویه به بیرون منتقل می‌سازد. این فرآیند نه‌تنها کیفیت هوا را در محیط پارکینگ بهبود می‌بخشد، بلکه در مواقع اضطراری مانند آتش‌سوزی، به تخلیه سریع دود و تسهیل خروج افراد کمک میکند.
Original price was: 15.750.000تومان.15.270.000تومانCurrent price is: 15.270.000تومان.
Original price was: 14.540.000تومان.14.103.800تومانCurrent price is: 14.103.800تومان.
Original price was: 14.540.000تومان.14.103.800تومانCurrent price is: 14.103.800تومان.
Original price was: 15.750.000تومان.15.270.000تومانCurrent price is: 15.270.000تومان.
نحوه عملکرد سیستم‌های مدیریت دود در پارکینگها
سیستم‌های مدیریت دود در پارکینگها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به سرعت فعال شده و دود را تخلیه کنند. در صورت وقوع آتش‌سوزی، حسگرهای دود و حرارت بلافاصله سیستم تهویه را فعال می‌کنند. سپس جت فنها یا فن‌های تخلیه، جریان هوا را به گونه‌ای هدایت می‌کنند که دود به خروجی‌های اصلی پارکینگ منتقل شود. این فرآیند نه تنها دید را افزایش می‌دهد، بلکه امکان فرار ایمن و همچنین دسترسی سریع نیروهای آتشنشانی را فراهم میکند.
مزایای سیستم‌های مدیریت دود در پارکینگها
- افزایش ایمنی افراد: با تخلیه سریع دود، دید بهبود می‌یابد و افراد به راحتی میتوانند از پارکینگ خارج شوند.
- افزایش دسترسی نیروهای آتشنشانی: سیستم‌های مدیریت دود به نیروهای امدادی کمک می‌کنند که سریع‌تر به محل حادثه دسترسی پیدا کنند و عملیات اطفا را انجام دهند.
- کاهش آسیب به خودروها و تجهیزات: تخلیه سریع دود از آسیب بیشتر به خودروها و تجهیزات پارکینگ جلوگیری میکند.
- افزایش طول عمر پارکینگ: سیستم‌های مدیریت دود، با به حداقل رساندن اثرات مخرب دود و حرارت، طول عمر سازه و تأسیسات پارکینگ را افزایش می‌دهند.
نکات مهم در انتخاب و نصب سیستم‌های مدیریت دود در پارکینگها
- تناسب با اندازه و طراحی پارکینگ: بسته به اندازه پارکینگ و تعداد طبقات، نوع و قدرت سیستم تهویه باید به‌درستی انتخاب شود.
- رعایت استانداردها و مقررات ایمنی: سیستم‌های مدیریت دود باید مطابق با استانداردهای ایمنی بینالمللی و ملی مانند NFPA و BS نصب و اجرا شوند. تمامی نقشه ها و طراحی های سیتم های مدیریت دود می بایست طبق ضوابط سازمان آتش نشانی باشد و به تایید این سازمان برسد.
- نصب در نقاط استراتژیک: محل نصب فن‌های جت و خروجی‌ها باید به گونه‌ای باشد که حداکثر پوشش و کارایی را داشته باشد.
- نگهداری و بازبینی منظم: سیستم‌های مدیریت دود باید به‌صورت دوره‌ای بازرسی و سرویس شوند تا در زمان بحران کارایی خود را حفظ کنند.
چه ساختمان های ملزم به اجرای سیستم های مدیریت دود هستند
- پارکینگهاي بسته واقع در طبقات همکف و منفی یک، با مساحت ناخالص کمتر از 300 مترمربع که از طریق رمپ یا یکی از اضلاع با فضاي آزاد در ارتباط هستند، نیازي به تعبیه سامانه تهویه مکانیکی ندارند.
- در پارکینگهاي بسته تا طبقه منفی سه (شامل منفی سه با عمق کمتر از 9 متر)، با مساحت ناخالص کمتر از 500مترمربع، سیستم تهویه میتواند تنها شامل کانال تخلیه به همراه دو فن معمولی باشد. در صورت استفاده از فن محوري که باشد. به طور مستقیم با جریان هواي عبوري در ارتباط است، فن باید داراي نرخ مقاومت در برابر حریق 300F باشد.
- پارکینگهایی که از یک سمت داراي سطوح باز مرتبط با فضاي آزاد بوده و این سطوح نیمی از سطح مورد نیاز پارکینگهاي باز را مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، تامین مینماید، پارکینگ نیمهباز محسوب شده و نیازي به تعبیه کانال و دریچه هواي تازه ندارند. در این پارکینگها کانال و دریچههاي تخلیه هوا باید مطابق ضوابط تعبیه شوند.
- مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ساختمانهایی که داراي حداقل یک کف با عمق بیشاز 9 متر نسبت به پایینترین تراز تخلیه خروج هستند، ساختمان عمیق محسوب شده و طبقات زیرزمین این ساختمانها، حتی در صورت داشتن کاربري غیر پارکینگ، باید مجهز به سامانه تهویه مناسب دود باشند.
ضوابط فن فشار مثبت بر اساس اعلام سازمان آتش نشانی:
- به صورت کلی، جهت تخلیه گاز اگزوز خودروها و کاهش غلظت آلایندههاي محیط، حداقل 6 مرتبه تعویض هوا در ساعت براي تمامی طبقات پارکینگ در شرایط عادي و جهت تخلیه دود و محصولات حریق، حداقل 10 مرتبه تعویض هوا در ساعت براي یک طبقه پارکینگ باید در نظر گرفته شود.
- جهت صرفهجویی در مصرف انرژي و افزایش ظرفیت تخلیه در شرایط بروز حریق، میتوان از فنهاي دو دور و یا دور متغیر مجهز به اینورتر تأیید شده استفاده نمود.
- در پارکینگهایی که کاربري عمومی دارند (پارکینگهاي عمومی، تجاري و اداري) محاسبات و طراحی باید به
گونهاي باشد که در شرایط عادي نیز در صورت افزایش غلظت آلایندهها، با فرمان حسگر گاز مونواکسید کربن، امکان افزایش ظرفیت تخلیه تا میزان مناسب براي هر طبقه وجود داشته باشد. میانگین غلظت گاز مونواکسید کربن در پارکینگها تحت 50 در مدت زمان 30 دقیقه، بیشتر باشد. در پارکینگهاي ساختمانهاي مسکونی، میتوان ppm هیچ شرایطی نباید از ظرفیت تخلیه در شرایط عادي را بر اساس استانداردهاي دیگر نیز محاسبه نمود. - سامانه تهویه پارکینگ باید با یک سامانه اعلام حریق و یا یک سامانه آشکار ساز تولید گاز مونواکسید کربن
مناسب، در ارتباط باشد. - طراحی باید به گونهاي باشد که به جز قسمتی که حریق در آن اتفاق افتاده، سایر بخشهاي ساختمان عاري از
دود و آلودگی باشد. - چنانچه ساختمان داراي طبقهاي باشد که تراز کف آن بیش از 18 متر پایین تر از پایین ترین تراز تخلیه خروج
قرار گرفته باشد، ساختمان باید حداقل به دو بخش با اندازه تقریباً مساوي تقسیم شود. تقسیمبندي باید به طور سرتاسري از پایینترین تراز تخلیه خروج که به طبقات زیرزمین سرویس می دهد تا پایینترین کف ساختمان به طور کامل امتداد یابد. - در صورت نیاز به زون بندي در طبقات، فضاي هر طبقه از پارکینگ باید به زونهاي دود مجزا با مساحت حداکثر 3000 مترمربع تقسیم شده و هر زون باید سامانه تخلیه و تأمین هواي تازه جداگانه و مستقل داشته باشد. سامانه اعلام حریق باید به گونهاي باشد که بتواند وقوع حریق در هر کدام از این زونها را تشخیص داده و زون آنرا اعلام کرده و سامانه کنترل دود را به طور مناسب راه اندازي نماید. براي پارکینگهایی که مساحت هر طبقه از آنها بیش از 9000 مترمربع باشد،زونبندي با هماهنگی سازمان آتشنشانی تهران انجام خواهد شد.
- کلیه فنهاي تخلیه هوا و همچنین جتفنها و تجهیزات جانبی الکتریکی و مکانیکی مرتبط با نصب فنهاي اصلی
تخلیه که ممکن است در معرض حریق و گازهاي داغ ناشی از آن قرار بگیرند، باید حداقل یک ساعت در برابر حرارت 300مقاومت داشته و داراي گواهینامه فنی معتبر داخلی یا بینالمللی باشند. فنهاي هواي (F درجه سانتیگراد (کلاس 300جبرانی میتوانند از نوع معمولی انتخاب شوند. - در صورتی که از دو فن موازي براي یک کانال استفاده شود (یک فن براي شرایط عادي و یک فن براي شرایط
حریق)، به منظور جلوگیري از تخریب و از کار افتادن فن حریق در اثر عدم کارکرد در طولانی مدت، این فنها باید به سامانه مجهز باشند. (Shift switch) تعویض خودکار - در صورت استفاده از دو فن موازي براي یک کانال، جهت جلوگیري از مکش یک فن از فن دیگر در شرایط
استفاده شود. (Air operated) کارکرد تکی، باید در محل اتصال فن به کانال از دمپر - محل نصب فنها باید به گونهاي باشد که براي متصرفین مخاطرهآمیز نبوده و قسمتهاي گردان فنها باید به حفاظ مناسب مجهز گردد.
- دهانه کانالهاي ورودي و خروجی هوا باید حداقل 3 متر از یکدیگر فاصله داشته و مستقیماً روبروي هم نباشند.
- طراحی باید به گونه اي انجام شود که هواي تخلیه شده مجدداً توسط فن هواي جبرانی به داخل باز نگردد.
- دهانه کانالهاي هواي جبرانی باید حداقل 3 متر از دودکشها و هواکشهاي سایر قسمتها فاصله داشته باشد.
- دهانه کانال خروج هواي تخلیه باید از دستگاههاي هواساز، کولرها و سایر مجراهاي تأمین هواي فضاهاي تحت تصرف انسان حداقل 3 متر فاصله داشته و در محل مسیرهاي فرار و خروج افراد نباشد.
- دهانه کانال خروج هوا باید از سطح محل تردد متصرفین (نظیر معابر، حیاط و غیره) حداقل 3 متر بالاتر باشد.
- نقاط خروج هواي تخلیه، باید به گونه اي جانمایی شوند که باعث باز گردش دود داخل ساختمان و یا پخش دود
در ساختمانهاي مجاور نشده، ایجاد مخاطره براي متصرفین فضاهاي دیگر نکرده و مسیرهاي خروج را مختل ننماید. - کلیه داکتها، کانالها، اتصالات، بستها و آویزهاي به کار رفته در سامانه تخلیه هواي پارکینگ، باید در مقابل
دماي حداقل 800 درجه سانتیگراد مقاومت داشته و ساختار و یکپارچگی خود را حفظ نمایند. - در شرایطی که کانال از فضایی با مقاومت مشخصی در برابر حریق، عبور میکند، باید با استفاده از تمهیدات
مناسب (نظیر پوششدهی کانال با مصالح مقاوم حریق) حداقل هم اندازه همان فضا، در برابر حریق مقاومسازي شود. - در کلیه قسمتهاي این آیین نامه، محاسبات ابعاد کانال باید بر اساس حداکثر سرعت 12 متر بر ثانیه (معادل
2400 فوت بر دقیقه) انجام شود. در نظر گرفتن سرعتهاي بالاتر از این مقادیر، تنها در شرایط خاص با ارائه محاسبات کامل افت فشار مسیر کانال و دریچه و توان فن انتخابی و اخذ تأییدیه سازمان آتشنشانی، امکانپذیر است. - در صورت استفاده از کانالهاي مشترك بین طبقات، باید با استفاده از دمپر موتوردار مناسب و تأیید شده، از
سرایت دود و حرارت به قسمتهاي دیگر جلوگیري شود. - کلیه سامانه هاي تهویه پارکینگ باید با یک منبع تغذیه ثانویه (برق اضطراري) با ظرفیت مناسب در ارتباط باشدکه در شرایط قطع برق اصلی، به صورت خودکار عمل کرده و انرژي سامانه را تأمین نماید.
- تابلو و پانل کنترل سامانه هاي تهویه پارکینگ باید از فضاي اصلی پارکینگ توسط مصالح با مقاومت حداقل یکساعت مقاوم در برابر حریق تفکیک شود.
- برق رسانی به کلیه سامانه هاي تخلیه و کنترل دود، باید بعد از کنتور برق به صورت جداگانه و توسط فیوز
مخصوص آتشنشانی صورت پذیرد. کلیه کابلهاي این سامانه باید به مدت دو ساعت مقاوم در برابر دماي 900 درجه
سانتیگراد باشند. برق رسانی باید به گونهاي باشد که در صورت قطع تمامی فیوزها به جز فیوز مخصوص آتشنشانی، تنها درسامانه هاي ایمنی و آتشنشانی ساختمان، جریان الکتریسیته برقرار باشد.